ANTİK YUNAN'IN YERALTI TANRILARI İÇİN YAPTIĞI YILAN SUNAĞI BULUNDU
Yılanlar eski uygarlıkların en popüler ve en korkulan sembollerinden biridir. Son zamanlarda Türkiye'de gizemli bir Yunan yılan sunağı keşfedildi ve arkeoloji camiasında büyük heyecan yarattı. Sunak 2000 yıl öncesine dayanıyor ve uzun süredir terk edilmiş olan Patara'da (Antalya, Kaş'ta) bulundu.
Mermerden oyulmuş Patara Rum Yılan Sunağı silindirik şekilde ve mükemmel
durumdadır. Görünüşe göre sunağın etrafına dolanan bir yılan tasvir edilmiş ve
Yunan harfleriyle oyulmuştur.
Sunak buluntusu muhtemelen yeraltı tanrılarına tapınmayla bağlantılıydı ve
Greko-Romen dünyasının (M.Ö. 332 - MS 395) dinine ve ayinlerine
yönelik yeni bakış açıları kazandırdı.
Yunan yılan sunağı Türk arkeologlardan oluşan bir ekip tarafından Antalya'da ilinin Patara Antik Kenti'nde yapılan bir kazıda bulundu. Uzmanlar Roma surlarının ve Patara hamamlarının yakınında çalışırken şaşırtıcı bir şeyle karşılaştılar. Kazı liderlerinden Antalya Bilim Üniversitesi'nden Dr. Mustafa Koçak “Patara'da ilk kez yılan şeklinde bir sunak bulduk” dedi.
Yunan yılan sunağı Türk arkeologlardan oluşan bir ekip tarafından Antalya'da ilinin Patara Antik Kenti'nde yapılan bir kazıda bulundu. Uzmanlar Roma surlarının ve Patara hamamlarının yakınında çalışırken şaşırtıcı bir şeyle karşılaştılar. Kazı liderlerinden Antalya Bilim Üniversitesi'nden Dr. Mustafa Koçak “Patara'da ilk kez yılan şeklinde bir sunak bulduk” dedi.
Patara, Bronz Çağı'nda Luvice konuşan halkların yaşadığı tarihi Likya
bölgesinin ana limanı ve ticaret merkeziydi. Helenistik bir şehir olarak,
Yunan şehir devletlerinin ittifaklarından biri olan Likya Birliği'nin başkentiydi.
Patara, Roma İmparatorluğu'nun bir parçası olmuş ve MS 13. yüzyıla kadar
önemli bir şehir olarak kalmıştı.
Pek çok farklı kültüre ev sahipliği yaptığından "medeniyetlerin beşiği"
olarak kabul edilir. Dahası Patara'nın Noel'in kökeni ile de bağlantısı
vardır!
Sunaktaki yılan figürü arkeologların Patara harabelerinde sıklıkla
karşılaştıkları yılan motiflerine çok benziyor. Kentte yaşayan eski
insanlar muhtemelen bu yılanlara aşinaydı ve bilindiği üzere yılanlar
dünyadaki birçok kültürde kutsal kabul edilirdi.
Yaklaşık 2000 yaşındaki bu sunak Patra’nın Roma egemenliği dönemine
tarihleniyor. Dr. Koçak “yılanın yeraltı tanrılarını simgelediğini
düşündüklerini” söyledi. Bunlar ölüler diyarında yaşayan tanrılardı. Ayrıca
tarımla da ilişkilendirildiler. Bu dönemde Patara halkı çok tanrılıydı ve
çok çeşitli tanrılara tapıyordu. Bununla birlikte yeraltı tanrıları en
önemlileri arasında olurdu.
Eldeki belgelere bakıldığında bu sunakta tanrılara adaklar verildiğine
inanılıyor. Bunlar da ekmek ve et gibi gıda maddelerini içeren adaklar. Bu
adakların da yeraltı tanrılarını sakinleştirmek için verildiği aktarılıyor.
Patara'nın eski halkı, güçlü ve korkunç yeraltı tanrılarını yatıştırmak için
muhtemelen bu sunakta adaklar veriyordu. Eğer bu tanrılar kızar ve
yatıştırılamazsa felakete neden olabileceklerine inanılıyordu.
Yeraltı tanrıları ölüler üzerinde hüküm sürdüğü için Yunan yılan sunağının
cenaze törenleriyle ilgili olma ihtimali de var. Sunak, ölüleri
onurlandırmak için düzenlenen ayinlerde kullanılmış da olabilir. Böylece
yeraltı tanrılarının ölüyü iyi karşılamasını güvence altına almak ve ölüye
olumlu bakmalarını sağlamak amaçlanmış olabilir.
Bu tür Yunan yılan sunakları Türkiye için ilk değildir fakat Patara için bir
ilktir. Koçak, Archaeology News Network'e “Muğla'nın bazı antik kentlerinde
de benzer keşifler yapıldı” dedi. 2018 yılında arkeologlar Muğla bölgesinde
zamanının en zengin ve en ünlü balıkçısı olan Yunan balıkçı Phainos'un
köşküne ait olduğu doğrulanan arkeolojik kalıntılar ve mozaikler buldular.
Yunan yılan sunağı keşfi araştırmacılara Patara'nın daha geniş bölgelerle
nasıl etkileşim kurduğuna ve Patara'nın komşularıyla benzer temel dini
uygulamaları paylaştığına dair fikir vermekte. Archaeology News Network, Dr.
Koçak'ın “bu sunak Patara'daki insanların dış dünya ile ilişkilerini tasvir
ediyor” dediğini aktarıyor.
Bulunan yılan sunağı koruma amacıyla kazı alanından kaldırıldı. Muhtemelen
gelecekteki bir tarihte sergilenecek.
Tıpkı Patara'daki Yunan Yılan Sunağı gibi farklı keşifler de yapılmıştır. Örneğin aşağıda görülen, yılan tarafından sarılmış insan bedeni şeklindeki mezar anıtı da güney-batımızda, Büyük Menderes Nehri'nin ağzına yakın bir antik kent olan Milet'te bulunmuş ve MÖ.1.yy'a tarihlenmiştir. Fakat Ülkemizde bulunmuş olan bu önemli eser neden Berlin'deki Neues Müzesi'ndedir, o kısmını anlayabilmiş değilim..
