Çoğu insan için Hititlere olan yakınlıkları, Eski Ahit olarak da bilinen İbranice İncil'deki Kutsal Kitap referanslarından gelmektedir. Bunlar Yaratılış, Çıkış, Sayılar, Joshua, 2 Samuel, 1 Krallar, 2 Eski ahit'in ilk tarih kitabı ve Ezekiel'de görünür. Bununla birlikte, tarihsel kayıtlar, İncil kayıtları ve arkeolojik kanıtlar karşılaştırılırken, akademisyenler, İncil'den Hititlerin, krallıklarının düşüşü sırasında bölgede kalan Neo-Hititler olarak adlandırdıkları konusunda hemfikirler.
Orijinal Hititler, M.Ö. 18. yüzyılda şu an Türkiye'nin, Irak'ın ve Suriye'nin bir parçası olan Hatti adını verdikleri büyük bir imparatorluğa hükmetti. Nesit adlı Hint-Avrupa dilini konuşan Neo-Hititler, M.Ö. 12. yüzyılda Hatti krallığının çökmesiyle birlikte, Suriye'nin yakınındaki bölgelerde kültürlerini sürdürdüler. Şimdi Arkeologların neden Hatti'ye “bin tanrı krallığı” dediklerini görelim.
ÇOK TANRICILIK
Hititler hakkında bildiğimiz çoğu şey arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılan kendilerine ait yazılardan gelmektedir. Bu metinler onların devlet kayıtlarına, tarihine ve dini inançlarına dair bilgi edinmemizi sağlıyor. Örneğin dinlerinde tapınak ve türbelere yer verildiğine dair güçlü kanıtlar bulunuyor. Arkeologlar krallığa takma adını bile bu yüzden veriyorlar.
Ancak arkeologlar ilk başlarda Hititlilerin inanışını biraz yanlış anladılar. Hititlerin zannedildiği gibi 1.000 tanrısı yoktu; binlerce tanrı vardı ve tanıştıkları her kültürden öğrendikleri, yeni olan tanrıları da kabul ederek kültürlerine adapte ettiler. Tarhun tahtı alana kadar tüm tanrılar bir veraset sistemi içerisindeymiş gibi, sırayla baş tanrı olarak hükmettiler.
Hitit mitolojisinde en çok görülen ana tanrılar şunlardır:
- Istanu: Gökyüzünde güneşi yöneten tanrıdır. Ayrıca hakimlerin tanrısıydı.
- Lelwani: Ayrıca ölüm tanrıçası olan Lelwani dünyadaki güneşe hükmetti. Magma gibi yeryüzünde herhangi bir ateş görülmesi güneşe hükmettiği anlamına geliyordu.
- A'as: Bu tanrı Akad tanrısı Ea ve Sümer tanrısı Enki'nin Hitit versiyonu gibi görünüyordu. A'as'ın alanı bilgelikti. Onunla ilgili efsanelerde, cenneti diğer tanrıların elinden almak için ona danışan tanrıların olduğu görülür.
- Hanwasuit: Tahtların tanrıçasıydı ve Hititlerin ölümlü krallarını ilahi gücüyle yönetiyordu.
- Hannahannah: Bilgelik alanını A'as ile paylaşan Hannahannah, diğer Hitit tanrılarını rahatlatıp onlara rehberlik ettiği bilinen anne tanrıçaydı. A'as devrimi yöneten yöneticilerle ilgili efsanelerde yer alsa da, Hannahannah, kayıp olan tanrıları içeren mitlerde ortaya çıktı.
- Tarhun: Fırtınaların tanrısı ve tüm Hitit tanrılarının kralıydı. Mitolojiye göre Tarhun kardeşlerini Tarhun'dan önce göklerin kralı olan Kumarbi'yi devirmek için topladı. Arkeolojik bulgulara göre mitolojinin büyük bir kısmı, Kumarbi'nin yer altındaki çocukları ve şeytani kulları ile birlikte tahtı ele geçirmek için tekrar ve tekrar Tarhun ile savaştıklarını anlatır.
- Kumarbi: Tarhun'dan önce tanrıların kralı olan Kumarbi cehennem içinde yaşayan karanlık yaratıklara hükmetti.
- Shaushka: Güzellik ve bereket tanrıçasıydı, fakat aynı zamanda kıskançlık ve öfke de içeriyordu. Saushka Tarhun'ın eşlerinden biriydi.
- Ullikummi: Kumarbi'nin oğluydu ve Tarhun tarafından tahttan indirilen kötü bir tanrıydı. Ullikummi'nin annesi, cazibeli bir taştı ve Kumarbi'yi baştan çıkarmaya karar verdi. Evet, doğru okudunuz, annesi bir kayaydı. Ullikummi, bir tür taş olan bazalttan yapılmış bir deve dönüştü ve babasının tanrıların tahtını geri alma girişimlerini içeren pek çok efsanede ortaya çıktı.
Kral tanrılar silsilesi
Hitit mitolojisindeki hikayeler, cennetteki tahta oturmuş dört tanrıyı anlatır. İlki, daha sonraki Kral olan Kumarbi'nin babası Alalu'ydı. Gökyüzü tanrısı Anu onu devirinceye kadar sadece dokuz yıl hükmedebildi. Yenilen Alalu ise yeraltı dünyasına kaçtı.
Yazan & Çeviren: A.Kara
