Acaba Allah neden bu çok kısa olan ayeti önce eksik gönderdi de, Ömer'in iyi bir ifade kullanması sonucu bir daha Cebrail'i yollayıp tekrar düzenleme ihtiyacını duydu?
Bu olaya bakıldığında ilk etapta, Ömer'in söylediği bir sözün, ayet olarak şekillenmesi dikkat çekiyor. Oysa bu cümlenin Kur'an'a girmesiyle, kelamcılar, itikadı ekol temsilcileri... ara sıra önemli tartışmalara sebebiyet veren bir durum ortaya çıkmış oluyordu ki, böylece İslam felsefesinin temel prensiplerin Ben birinin şiddetle eleştirilmesine imkan sağlanıyordu. Örneğin; İslamiyetin dayandığı temel paradigmaya göre, hem Allah birdir, onun eşi-benzeri yoktur, hem de yaratma işi, onun zatına mahsustur (başkası tarafından paylaşılamaz). Halbuki, konumuz olan Mü’minûn Suresi'nin 14. ayeti, bu temel prensibe ters düşüyor. Özellikle, "Mutezile" ekolüne bağlı kelamcılar, Mü'minûn Suresi’nin 14. ayetinin bu sonradan inen paragrafını delil göstererek, yaratmayla ilgili Eş’ari ve Matüridilerden farklı bir fikir öne sürmüşler. Kaldı ki bu paragraf, yaratma konusunda Kur'an'da var olan diğer ayetlerle de çelişki teşkil etmektedir. Şöyle ki, geliş sırası itibariyle 43. sırada olan ve zamanlama açısından Mü’minûn Suresi'nden epey önce inen Patır Suresi'nin 3. ayetinde, Allah'tan başka yaratıcı olmadığı çok net bir ifa- deyle beyan ediliyor. Yine bundan epey önce 56. sırada inen Saffat Suresi’nin 96. ayetinde, "Allah sizi ve yaptıklarınızı yarattı” deniyor. Yine daha önce 59. sırada inen Zümcr Suresi'nin 62. ayetinde, "Allah her şeyin yaratıcısıdır” şeklinde ayrımsız bir şekilde Allah'ın her şeyin yaratıcısı olduğu gayet açık bir ifadeyle dile getiriliyor. Oysa, söz konusu olan Mü'minûn Suresi'nin bu 14. ayetinde, başka yaratıcıların varlığı da kabul edilerek, Allah hakkında, "Yapıp yaratanların en güzeli" deniyor ve yaratma konusunda Allah'a ortaklar kabul ediliyor. Ancak, Allah'la diğer yaratıcılar arasında şu fark kalıyor: Allah, en güzel yaratıcı; diğerleri ise, Allah kadar güçlü olmayan yaratıcılar... İşte bütün bu tartışmalara yol açan olay, deminden beri açıklamasını yapmaya çalıştığımız Mü’minûn Suresi'nin 14. ayetin de Ömer'in temennisi üzerine daha sonra inen bölümdür. Bu sure az önceki surelerden sonra inip iniş sırası ise 74 tür. Şunu da hemen belirteyim ki, az önceki farklı ayetler arasında uyum sağlansın diye zoraki yorumlara başvurulmamış değildir; ancak gerçekle ilgisi olmadığı için bu tür yorumlan gündeme getirmedik. Bu konudaki yorumlar için tüm uzun tefsirlerin Mü'minûn Suresi 14. ayetle ilgili açıklamalarına bakılabilir.
Kaynaklar:
Teaid-i Sarih. Diyanet tercemesi. No: 261-2/251; Osman Keskioğlu, Kuran'ı Kerim BUgiIeri, Diyanet yayını, s.37; Vahidi, Esbab ı Nüzul, Mü'minûn Suresi, 14. ayet; Suyuti, Tarib-i Hulefa. 123; el-İlkan, 10. bölüm; Uibab..., Mü minûn Suresi ,14, ayet; Heysemi, Mecmeu'z-Zevaid. 9/68; Fahrettin er-Razi, Tefsir-i Kebir, Müminun Suresi, 14. ayet. 33 Ebu Davud. Nikah, 41, No: 2146 dipnotunda. Buhari'nin de Tarib-i Kebir'de yazdığım belirtiyor; jbn-i Mace. Nikah, No; 1985; Nesai, Üşret-i Nisâ, s. 166;
Beyhakı, Sünen-i Kübra, 7/30.5; Abdurrazzak, Mu.sannaf, 9/442, No: 17945; Stİnen-i Daremi, 2/147; Müslim. Fedail. No; 2396‘da farklı bir jekilde değinmiş; Hakim. Müstedrek, 2/188; Taberani, Mucemi Kebir, 1/270, No: 748,81
